شهرسازی مشهد چقدر به حضور اجتماعی زنان توجه دارد؟
تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۲۱۴۲۷
چالش جنسیت در شهر یکی از چالش‌هایی است که در جهان مدرنیته در دهه ۷۰ میلادی به اوج خود رسید.
نخستین کنفرانس سازمان ملل در مورد سکونتگاه‌ها «هبیتات» در ونکوور (۱۹۷۶) سعی کرد با تأکید بر مشارکت زنان خواسته‌های آن‌ها در طراحی محیط را مدنظر قرار دهد. در این دوران بود که نخستین مجلات جغرافیای فمینیستی همچون مجله Area و مجله Antipode به موضوعات شهری مانند نیازهای مادران مجرد در مراقبت از کودکان و انتقاد از مفاهیم مارکسیستی تولید، بازتولید اجتماعی و فرم شهری اختصاص یافتند و بر نقش زنان در طراحی شهری مبتنی بر پارادایم‌های مدرنیته تأکید کردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
می‌توان گفت جوامع مسلمان سال‌ها پیش از جنبش‌های دفاع از حقوق زن در غرب، در خصوص حق به شهر از منظر جنسیت پرداخته بودند و این امر در تاریخ معماری شهرهای اسلامی به چشم می‌خورد. اﯾﺠﺎد ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎی زﻧﺎﻧﻪ و ﻣﺮداﻧﻪ مبتنی بر انگاره مدیریت روابط دو جنس در الگوی زندگی «مرد نان‌آور» و «زن خانه‌دار» ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻬمترﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻬﺮﺳﺎزی در ﺷﻬﺮﻫﺎی اﺳﻼمی ﺑﺎﺷﺪ. می‌توان گفت ﻫﺪف چنین معماری‌هایی ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻠﻮگیری از ﺗﻤﺎس فیزیکی دو جنس نبوده؛ بلکه ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺼﺮی ﺣﺮﯾﻢ ﺧﺼﻮصی ﺑﻮده، به طوری که ﻓﺎﺻﻠﻪ دﯾﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﯿﺰیکی، ﻫﺪف ﻃﺮاحی ﺷﻬﺮی در ﺷﻬﺮﺳﺎزی اﺳﻼمی بوده اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼمی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮار دادن پنجرهﻫﺎ، ارﺗﻔﺎع ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎی ﻣﺠﺎور و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ یکدیگر ﺑﻪ گونه‌ای ﺗﻨﻈﯿﻢ میﺷﺪ که ﺣﺮﯾﻢ ﺧﺼﻮصی ﺑﺼﺮی ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد و ﻣﻌﻤﺎری در ﺧﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻮد. ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﻬﯿﺪات ﻏﺮﺑﺎل‌کننده مشبک کارها ﺑﺎ چوب؛ بلکه ﻧﻘشه ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و حتی ﻣﺤﻠﻪﻫﺎ اﯾﻦ موضوع ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد که زﻧﺎن میﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺮدان را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﺮدان نمی‌توانند آنﻫﺎ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی افرادی که ﻧﺴﺒﺖ ﻣشخصی ﺑﺎ آﻧﺎن دارﻧﺪ.
اگر چه تصور شهر در گذشته ایران مردانه، درون‌گرا و ساده بود؛ اما این موجب نمی‌شد رضایت مردم از این نوع طراحی پایین باشد؛ چرا که طراحی شهر و منزل بر اساس نیازمندی‌های مردِ اجتماعی و زنِ خانه‌دار به قدر نیاز تعبیه شده بود؛ ولی تغییرات انسان امروز که به صورت همگانی و گشوده تغییر کرده است، گویا شکل طراحی شهری گذشته دیگر نمی‌تواند نیازمندی‌های جنسیتی او را در فضای شهری پوشش دهد. از این رو در دوره معاصر یکی از پرچالش‌ترین مسائل زنان در کشور در خصوص «حق به شهر» بوده که خود را در طراحی مردسالارانه‌ای از شهر عریان کرده است. آنچه در نگاه اسلام به طراحی شهری با رعایت جنسیت به عنوان مؤلفه‌هایی نظیر محافظت تماس بدنی و بصری شاهدیم، در دوران کنونی حداقل‌های بایسته این حوزه محسوب می‌شود؛ چرا که نیازمندی‌ها و سبک زندگی امروز تغییرات بنیادینی داشته و این تغییرات نیازمندی‌های ویژه‌ای به همراه دارد. به عنوان مثال مؤلفه اوقات فراغت سبب می‌شود انتظار از طراحی شهر اسلامی با توجه به حق جنسیت چیزی بیش از وضعیت کنونی باشد.
از این رو باید تأمل کرد در شهر مشهد به عنوان کلانشهر جهان تشیع، دختران نوجوان تا چه اندازه محیط تفریح مجزا و با کیفیت در اختیار دارند؟ تا چه اندازه می‌توانند از ظرفیت مکان‌های ورزشی استفاده کنند؟ سهم زنان در استفاده از وسایل ورزشی تعبیه شده در پارک‌های عمومی چقدر است؟ تا چه اندازه زنان در خانه‌های زیر ۱۰۰ متر می‌توانند در فضای شهری با رعایت مؤلفه‌های اسلامی برای حفظ سلامتی جسمانی خود بدوند و ورزش کنند؟ بگذریم از طراحی منازلی با پنجره‌های گشوده به خانه‌های دیگر و مشرف به فضای حریم خانه که استفاده از نور، هوا و حس امنیت را برای ساکنانش حداقلی کرده است.
طبیعی است انسان امروز نیازمندی‌های خود را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و اگر حکمرانی به دنبال طراحی شهری نباشد که نیازمندی‌های جنسیتی را به جای پاسخ مناسب از او سلب کند، شهروندان، خود پاسخی برای آن خواهند یافت و باز هم بدیهی است در این میان ارزش‌های اخلاقی و روابط جنسیتی دچار آسیب می‌شود که شاید کمترین آن در حوزه پوشش و روابط جنسیتی نامتعارف است که شاهدش هستیم. آیا وقت آن نرسیده سیاست‌گذاران و مدیران شهری، مشهد را با تغییر در سیاست‌های کلان طراحی شهری نمادی از الگوی جنسیتی طراحی شهری به جهان عرضه کنند؟
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: شهرسازی حضور زنان در جامعه مشهد نیازمندی ها طراحی شهری طراحی شهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۲۱۴۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رنگارنگ‌ترین محله‌های شهری جهان
بوکاپ درکیپ‌تاون، سانتا مارتا ریودوژانیرو، تیرانا در آلبانی، بالات در استانبول، شفشاون در مراکش، لابوکا در بوئنوس آیرس و مانارولا در سینکوتره، رنگارنگ‌ترین محله‌های شهری جهان هستند.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرها و محله‌های رنگارنگ اغلب فراتر از بهره‌گیری از رنگ‌ها برای تغییر محیط هستند. در این مناطق خیره‌کننده و عجیب‌وغریب می‌توان قلب واقعی یک شهر را پیدا کرد. در ادامه با چند نمونه از این شهرها آشنا می‌شویم.
بوکاپ، کیپ‌تاون، آفریقای جنوبیکیپتاون به‌عنوان یکی از متنوع‌ترین شهرهای جنوب خط استوا از نظر قومیتی، میزبان مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها، سبک‌های معماری سنتی و همه رنگ‌هایی است که با آن همراه است. این تضادهای شگفت‌انگیز در محله درخشان بوکاپ واضح‌تر از بقیه نقاط شهر است.
این منطقه مسکونی محل اجتماع مسلمانان کیپ‌تاون است که در تعدادی از بهترین خانه‌های تراس‌دار سبک هلندی و گرجستانی قرن نوزدهمی شهر زندگی می‌کنند. ساکنان برای جشن گرفتن پایان آپارتاید یا جدانژادی شروع به رنگ‌آمیزی خانه‌های خود با رنگ‌های معنوی کردند و امروزه به علت تنوع و زیبایی محله، خرید ملک در آن تقاضای زیادی دارد.
سانتا مارتا که زمانی بسیار پر هرج‌ومرج بود، با کمک‌های دولتی، چند هزار گالن رنگ و کمک مردم محلی ماهر تغییر کرد و از نقاشی‌های دیواری تا نورپردازی یک خیابان کامل جان تازه‌ای گرفت. هنرمندان محلی همچنین بخش‌هایی از مناطق محروم سانتا مارتا را با رنگ‌های روشن رنگین‌کمان نقاشی کردند تا غرور و روحیه جامعه را تقویت کنند.
تیرانا شهری پر از ساختمان‌های بتنی خاکستری دوران کمونیستی بود، اما اکنون شهری رنگارنگ است که شهردار وقت آن در سال ۲۰۰۰ به‌عنوان بخشی از پروژه پاک و سبز، طرح تغییر شهر را آغاز کرد. امروزه این شهر مملو از ساختمان‌هایی با رنگ‌های صورتی روشن، زرد، سبز و بنفش است.
بالات یک کالیدوسکوپ رنگی با تاریخی شگفت‌انگیز و غنی است.، خانه‌های عثمانی صد ساله آن در سال‌های اخیر با رنگ‌های قرمز، آبی و سبز به شکوه درخشان سابق خود بازگشته‌اند. پس از تغییر چهره، بالات با چندین کافه شیک، بوتیک و گالری هنری در گوشه و کنار خیابان‌های پرپیچ و خم، به یکی از جذاب‌ترین مکان‌ها برای گردش تابستانی تبدیل شده است.
در بالای کوه‌های ریف در کشور مراکش بهشتی نیلگون قرار دارد؛ شهر کوچک شفشاون با نام مستعار مروارید آبی که به ظاهر فیروزه‌ای خیره‌کننده و هزارتوی خود مشهور است. ساکنان قدیمی شهر برای خنک نگه داشتن خانه‌هایشان و دور نگه داشتن حشرات از آن‌ها، شروع به رنگ‌آمیزی نیمه پایینی ساختمان‌هایشان به رنگ آبی کردند. امروزه این شهر کوهستانی پالت خیره‌کننده‌ای از ساختمان‌های آبی چشم‌نواز است.
لابوکا محله قدیمی طبقه کارگر بوئنوس آیرس است که به باشگاه فوتبال دیوانه‌وار بوکا جونیورز و رنگ‌های بسیار متنوع شهرت دارد. این محله که در دهانه رودخانه ریچولو قرار دارد، در گذشته چندین کارخانه کشتی‌سازی را در خود جای داده بود. این کارخانه‌ها مواد ضایعاتی مانند تخته و فلز را فراهم می‌کردند که به‌عنوان مصالح ساختمانی برای خانه‌های رنگارنگ آن استفاده می‌شد. ساختمان‌ها امروزه با رنگ‌های صورتی، زرد و آبی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و با وجود انبوهی از گردشگران، لابوکا همچنان محله‌ای قدیمی برای طبقه کارگر است.
افسانه‌های محلی حاکی از آن است که بوکا جونیورز هنگام انتخاب رنگ‌های تیم خود تصمیم گرفت از رنگ‌های کشتی بعدی استفاده کند که به بندر لا بوکا می‌رود. آن کشتی سوئدی بود و در نتیجه تیم رنگ زرد و آبی را به عنوان رنگ‌های جدید خود انتخاب کرد.
مانارولا قدیمی‌ترین روستا از پنج روستای ماهی‌گیری قرون وسطایی در سینکوتره واقع در ساحل لیگوریا و یک محل جذاب برای گردشگری است. این دهکده با رنگ‌های روشن روی صخره‌ها ساخته شده و توسط تراس‌های شیب‌دار مشرف به دریای نیلگون مدیترانه احاطه شده است.
حاکم جیپور در سال ۱۸۷۶ دستور داد تا برای استقبال از ورود ادوارد، شاهزاده ولز، شهر را به رنگ صورتی رنگ‌آمیزی کنند. ساکنان امروزی این شهر قدیمی به‌طور قانونی از نقاشی ساختمان‌های صورتی محله منع شده‌اند، به این معنی که پس از گذشت نزدیک به ۱۵۰ سال، رنگ سنتی این پایتخت راجستانی همچنان صورتی درخشان است.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان